Çocuğun sizinle ve kitaplarla arasındaki bağ, ona kitap okumanızla şekillenir.

Çocuklar 6 aylık olduktan sonra, onları rahatça kitaplarla/dergilerle tanıştırabilir, hayatlarına bu güzel arkadaşları dahil edebiliriz. Okumaya başladığınız kitapları tabii ki anlamayacaklar. Ama bu okumada maksat, onlara herhangi bir şey öğretmek değil, özellikle kelime kazandırmaktır. Kelimelere kulak aşinalığı kazanan çocuğun beyin gelişimi daha sağlıklı olur.

Okumaya geçmeden önce

Öncelikle çocuğa uygun kitap/dergi seçimi; yaşına, seviyesine ve daha çok ilgisine yönelik olmalıdır. Gelişim özellikleri de mühimdir. Bu durum, zaman içinde belli olur. Siz ne kadar çok okursanız, çocuğunuzu o kadar iyi tanırsınız.

Çoğu zaman kitap seçimini çocuk yapsa da doğru kitabı seçmek tespit etmek size düşer. Okuyacağınız kitabı, çocuğunuza göstermeden ve okumadan evvel mutlaka dikkatle inceleyin. Gerekirse üç beş defa okuyun. Çünkü birçok kitapta faydadan çok zararlı görsel ve ifadelerin olabileceğini unutmayın. Eğer varsa, okurken bunları mutlaka değiştirerek okuyun. Olumsuz görseller varsa onları kapatın veya çıkarın.

Kitap seçimini tamamladıktan sonra, birkaç defa sesli prova yapın. Çocuğunuzla okuma sırasında ne gibi tonlamalar yapacaksanız belirleyin. Gerekirse notlar alın. Okuma sırasında kimi sesleri çıkarmak için tabak, kaşık vs. yanı sıra canlandırmalar için çoraptan bir kukla da temin edebilirsiniz.

Okuma ortamının hazırlanması

Çocuğun ihtiyaçları karşılandıktan sonra okumaya geçmek önemlidir. Çocuk hasta, uykusuz veya huysuzsa; böyle bir zamanda kitap okumaya çalışmayın. Aksi takdirde çocuk daha çok huysuz olacaktır. Onun için eğlenceli olabilecek bir çalışma, işkenceye dönüşebilir. Eğer sağlığı ve huzuru yerindeyse kitap okumanın tam zamanıdır. Okuma ortamı için rahat oturmanız ve sarılır vaziyette olmanız çocuğunuzla aranızdaki bağı kuvvetlendirecek ve çocuğun kendisini güvende hissetmesine vesile olacaktır.

Okuma süresi

5-10 dakika arasında olacak şekilde düşünebilirsiniz. Bu süre, çocuğun ilgi ve motivasyonuna bağlı olarak biraz daha kısalabilir veya uzayabilir. Okuma konusunda istikrarlı olun. Her gün en az bir kitap, dergi veya çocuk takviminden bir yaprak okumaya çalışın.

Aynı kitapları defalarca okuyabilirsiniz. Okuma için özel ve belirlenmiş vakitler seçin.  Mesela çocuğun uyumasına yakın bir saat olabilir.

Nasıl okuyacağız?

Kitabı bir ödev veya zorunluluk gibi okumayın. Okurken âdeta oyun oynar gibi davranın. Bu süreçte ciddi oyunculuk performansı sergilemeniz gerekir. Okuduğunuz her ne ise mutlaka duygularınızı katarak okuyun. Âdeta hikayenin içine girin. Hikayeyi yaşıyor gibi okursanız zaman içinde çocuklara okuma beceriniz daha hızlı gelişecektir.

Okumaya geçmeden evvel resimleri gösterin. İlk sayfada bulunan resimleri yavaş yavaş anlatın. Sohbet havasını asla bozmayın. Unutmayın, şu an çocuğunuzu imtihan etmiyorsunuz. Onunla oyun oynuyorsunuz. Resimlerin renklerine, adetlerine, boyutlarına dikkat çekin. Sorular sorun, eğer cevap vermezse siz cevaplayın. Bol bol kelime yüklemeye çalışın. Sakın söylediğimi anlamıyor diye farklı kelimeler kullanmaktan çekinmeyin. Şu an anlamasa  da kelimelere aşinalık kazanacak ve bu da beyin gelişimini iyi yönde etkileyecektir.

Okurken sesinizi ve mimiklerinizi kullanmaya çalışın. Her ifadenize duygu katın. Eğer duygu katarak okursanız çocuğunuzun duyuşsal gelişimini de desteklersiniz. Mesela “aslan cesurca kükremiş” derken cesur olun. Cesareti hissettirin. “Minik kedi çok mutlu olmuş” derken mutlu olun ve bu mutluluğu hareketlerinize yansıtın.

Zaman zaman göz göze gelin. Dokunun, sarılın, gülüşün, eğlenin ki kitap okumanın ne denli güzel ve eğlenceli bir iş olduğunu yaşayarak anlasın. Siz okurken keyif alırsanız, o da eğlenir ve olumlu tutumlar geliştirir.

Kimi çocuk, kitap okuma etkinliğinden hoşlanmazsa bir köşede sanki başka birine okuyormuş gibi okumaya devam edin.

Hisleri yansıtın

Beş duyuyla ilgili ifadeleri tatbik edin. Mesela koklamayla ilgili bir şey geçmişse koklar gibi yapın ve koku hissediyor gibi olun. Okuduğunuz metinde geçen sesleri çıkarmaya çalışın. Bunun için bazen ellerinizi kullanın. Bir rüzgar esiyorsa “vuuuu” diye ses çıkarırken aynı zamanda üfleyin, hissettirin. Burada dikkat etmek gereken hususlardan biri de masalda geçen kahramanları taklit ederken korkunç sesler çıkarmamaktır. Aksi halde çocuk ürker ve kitaplardan soğuyabilir.

Okuma sırasında küçük sorular sorabilirsiniz. Mesela; kedi nerede, kedi nasıl ses çıkarır? Bu kedi güzel mi? Kitapta geçen olayları, durumları mümkün oldukça elimizle veya herhangi bir aletle canlandırmaya çalışabilirsiniz. Bazen kuklalar kullanmak da işe yarayabilir. Jest ve mimiklerinizi sık sık kullanmanız, anlatıma heyecan katar ve olayların çocuğun zihninde canlanmasını kolaylaştırır.

Kimi çocuk, kitap okuma etkinliğinden hoşlanmayabilir. Bunun için çok zorlamamakla beraber bazen bir köşede sanki başka birine okuyormuş gibi okumaya devam edin. Bir süre sonra yanınıza gelecek, size veya  kitaba dokunacak ve kendisi de olaya dahil olmak isteyecektir. İşte orada kitap, onunla konuşacak ve okuyan okumanın, dinleyen de dinlemenin lezzetine varacaktır.

Bu yazı ilk olarak İnsan ve Hayat dergisinde yayınlanmıştır.

Okuma kitaplarımızı “Çocuk Edebiyatı” menüsünden inceleyebilirsiniz.